Wzrastająca popularność kohabitacji przedmałżeńskiej, czyli wspólnego zamieszkiwania par przed ślubem, prowokuje dyskusje oraz liczne badania poświęcone temu zjawisku. Badania wskazują na coraz większą akceptację społeczną dla związków nieformalnych. Oto niektóre wyniki i wnioski z badań prowadzonych przez socjologów i psychologów:
Dlaczego pary chcą mieszkać ze sobą przed ślubem?
– Zdecydowana większość badanych uważa, że mieszkanie ze sobą przed ślubem zwiększa szansę na szczęście małżeńskie, gdyż pozwala sprawdzić, czy partnerzy będą tworzyć udany związek w przyszłości (H. Larson, I. Janicka).
– W sytuacji nieporozumień i konfliktów łatwiej zakończyć związek kohabitacyjny niż małżeństwo (H. Larson, I. Janicka).
– Ważne są wygoda i względy ekonomiczne. Wspólne zamieszkiwanie pary pozwala na podział wydatków związanych z własnym utrzymaniem, co jest szczególnie korzystne dla osób mniej zamożnych (V. Legkauskas).
Czy wspólne zamieszkiwanie pary przed ślubem ma wpływ na trwałość i jakość małżeństwa?
– Wyniki większości prowadzonych na ten temat badań podają, że mieszkanie przed ślubem stanowi poważne ryzyko dla jakości i trwałości zawieranego w późniejszym czasie małżeństwa. Zjawisko to określane jest jako „efekt kohabitacji” (cohabitation efect) (S.L. Brown, L.A. Sanchez, S.L. Nock, J.D. Wright, N.G. Bennett, A.K. Blanc, D.E. Bloom).
– Małżeństwa poprzedzone okresem zamieszkiwania charakteryzują się wyższą częstością separacji i rozwodów niż małżeństwa zawierane bez wcześniejszego mieszkania razem (W. Axinn i A. Thornton).
– Istnieje 50% prawdopodobieństwo, że związek ulegnie rozpadowi, jeśli przynajmniej jeden z małżonków zamieszkiwał wcześniej bez ślubu w porównaniu ze związkiem osób, które nie kohabitowały przed ślubem (L.L. Bumpass i J.A. Sweet).
– Szczególnie zagrożeni rozwodem są ci, którzy zamieszkiwali przed ślubem z wieloma partnerami. Tak zwana seryjna kohabitacja stanowi bardzo poważne zagrożenie dla trwałości małżeństwa, ponieważ prowadzi do większej akceptacji sytuacji rozpadu związku (D.T. Lichter, Z. Qian).
– Prawdopodobieństwo rozpadu małżeństwa zwiększa się wraz ze wzrostem długości okresu mieszkania bez ślubu (E. Thomson, U. Colella).
– Zagrożenie rozpadu małżeństwa jest większe, kiedy partnerzy mieszkali razem przed małżeństwem dłużej niż sześć miesięcy. Krótszy okres kohabitacji przedmałżeńskiej (nieprzekraczający sześciu miesięcy) nie wiąże się z podwyższonym ryzykiem rozpadu związku małżeńskiego (J.D. Teachman i K.A. Polonko).
Dlaczego osoby, które przed ślubem mieszkały ze sobą, częściej mają nieudane małżeństwa?
– Kohabitacja przedmałżeńska może być związana z brakiem dojrzałości do stworzenia trwałego związku i podjęcia długoterminowych zobowiązań. Taką formę związku częściej podejmują osoby, które czują się nieprzygotowane do małżeństwa i do założenia rodziny (A. Kwak).
– Badania wykazały, że niektóre cechy osobowości i zachowania osób mieszkających z partnerem przed ślubem mogą utrudniać funkcjonowanie w związku trwałym. Są to na przykład: neurotyzm, niska samoocena, gorsza umiejętność komunikacji i współpracy, trudności w konsekwentnym realizowaniu swoich planów (K. Slany, A. DeMaris, G.R. Leslie).
– W wyniku mieszkania przed ślubem osoby kształtują swoje postawy i zachowania, które nie sprzyjają dobrej jakości późniejszego małżeństwa, np.: większy indywidualizm i silniejsza akceptacja kohabitacji, rozwodu oraz mniejsze przywiązanie do małżeństwa (E. Thomson, U. Colella).
– W związki kohabitacyjne częściej wchodzą osoby o liberalnych postawach dotyczących trwałości małżeństwa oraz separacji, dlatego pary te łatwiej się rozpadają, kiedy napotykają trudności życia małżeńskiego.
– Osoby mieszkające przed ślubem prezentują mniejsze przywiązanie do tradycyjnych ról płciowych i reguł życia rodzinnego, a po zawarciu związku małżeńskiego wolniej adaptują się do podejmowania konwencjonalnych ról małżeńskich i rodzicielskich, co sprzyja rozpadowi związku (A. Kwak, W.G. Axinn, A. Thornton, A. Booth, D. Johnson).
– Staż bycia w związku niezalegalizowanym i później w związku małżeńskim sumuje się i partnerzy szybciej wkraczają w fazę kryzysu małżeńskiego (C.L. Cohan).
– Na słabszą jakość i trwałość małżeństwa następującego po okresie wspólnego zamieszkiwania wpływa inercja kohabitacji przedmałżeńskiej – podjęcie decyzji o zawarciu małżeństwa, pomimo niskiej satysfakcji ze swojego związku. Okazuje się, że wspólne zamieszkiwanie zmienia relacje między partnerami oraz kontekst podejmowania decyzji o małżeństwie (silny wpływ społeczny). Partnerom trudniej jest się rozstać, pomimo że nie są w pełni zadowoleni ze swojego związku. Przede wszystkim wiele zainwestowali w tę relację (lata życia, wspólne inwestycje i inne) i trudno z tego rezygnować. Dodatkowo mogą pojawić się naciski (np. partnera, otoczenia), aby związek zalegalizować (S.M. Stanley, G.K. Rhodes i H.J. Markman). Okazuje się, że niektóre pary nie zdecydowałyby się na małżeństwo, gdyby nie doświadczenie wcześniejszego mieszkania razem.
Badania w Polsce
– 76-95% studentów różnych uczelni akceptuje wspólne zamieszkiwanie przed ślubem, ale większość respondentów odrzuca mieszkanie bez ślubu jako docelową formę związku (K. Slany).
– Badania prowadzone wśród młodzieży w latach 2003-2004 przez Katedrę Socjologii Rodziny i Wychowania KUL pokazały, że spośród 1653 ankietowanych zdecydowana większość młodych ludzi (90%) planuje w bliższej lub dalszej przyszłości zawarcie formalnie zalegalizowanego związku małżeńskiego. Tylko co trzecia osoba zamierza to uczynić bez wcześniejszego mieszkania razem, a blisko połowa planuje współzamieszkiwanie „na próbę” przed zalegalizowaniem związku (P. Kryczka).
– Wysoka akceptacja mieszkania przed ślubem wyraźnie koresponduje z zamieszkiwaniem w ośrodkach wielkomiejskich i miejskich, w znaczenie mniejszym stopniu dotyczy respondentów pochodzących z obszarów wiejskich (P. Kryczka).
Iwona Ulfik-Jaworska – doktor psychologii. Pracownik naukowy Instytutu Psychologii KUL Jana Pawła II. Specjalizuje się w psychologii małżeństwa i rodziny oraz psychologii mediów. Prywatnie: żona i mama.
Artykuł ukazał się w 5 nr. „Zbliżeń”.
Bibliografia:
Axinn W.G., Thornton A.: Mothers, Children, and Cohabitation: The Intergenerational Effect of Attitudes and Behavior. American Sociological Review, 1993, nr 58.
Axinn W.G., Thornton A.: The Relationship between Cohabitation and Divorce: Selectivity or Casual Influence? Demography, 1992, nr 29(3).
Bennett N.G., Blanc A.K., Bloom D.E.: Commitment and the Modern Union: Assessing the Link between Premarital Cohabitation and Subsequent Marital Stability. American Sociological Review, 1989, nr 53.
Booth A., Johnson D.: Premarital Cohabitation and Marital Success. Journal of Family Issues, 1988, nr 9.
Brown S.L., Sanchez L.A., Nock S.L., Wright J.D.: Links between premarital cohabitation and subsequent marital quality, stability, and divorce: A comparison of covenant versus standard marriages. Social Science Research, 2006, nr 35.
Cohan C.L., Kleinbaum S.: Toward a Greater Understanding of the Cohabitation Effect: Premarital Cohabitation and Marital Communication. Journal of Marriage and Family, 2002, nr 64.
Janicka I.: Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej. Studium porównawcze. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2006.
Janicka I.: Perspektywy związków kohabitacyjnych, [w:] Psychologia rodziny. Małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań, (red.) Rostowska T. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009.
Kryczka P.: Obyczajowość przedmałżeńska. Tendencje zmian, [w]: Dyczewski L. (red.): Małżeństwo i rodzina w nowoczesnym społeczeństwie. Wydawnictwo KUL, Lublin 2007.
Kwak A.: Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2005.
Larson J.H.: The verdicct on cohabitation vs. marriage. Marriage and Family, 2001, nr 23.
Legkauskas V.: Effects of Premarital Cohabitation on Relationship Satisfaction and Stability of Cohabiting and Married Couples. Social Sciences/Socialinai mokslai, 2008, nr 3(61).
Legkauskas V., Stankevičienė D.: Premarital Sex and Marital Satisfaction of Middle Aged Men and Women: A Study Lithuanian Couples. Sex Roles, 2009, nr 60.
Lichter D.T., Qian Z.: Serial Cohabitation and the Marital Life Course. Journal of Marriage and Family, 2008, nr 70.
Slany K.: Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2002.
Stanley S.M., Rhoades G.K., Markman H.J.: Sliding Versus Deciding: Inertia and the Premarital Cohabitation Effect. Family Relations, 2006, nr 55.
Szukalski P.: Kohabitacja w Polsce, [w:] Warzywoda-Kruszyńska W., Szukalski P. (red.): Rodzina w zmieniającym się społeczeństwie polskim. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004.
Teachman J.D. Polonko K.A.: Cohabitation and marital stability in the United States. Social Forces, 1990, nr 69 (1).
Thomson E., Colella U.: Cohabitation and Marital Stability: Quality or Commitment? Journal of Marriage and the Family, 1992, nr 54.