Badanie szyjki macicy
Renata i Piotr: Samodzielne badanie szyjki macicy nie jest w metodzie Rötzera obowiązkowe (przy zachowanej błonie dziewiczej nie jest nawet możliwe), jednak czasem bywa bardzo przydatne. Dostarczając dodatkowych informacji, pozwala precyzyjnie (z mniejszym zapasem) wyznaczyć granice płodności, co w niektórych sytuacjach procentuje 1-2 dodatkowymi dniami niepłodności.
Badanie szyjki macicy może rozpocząć kobieta, która już przez kilka cykli prowadziła obserwacje zewnętrzne śluzu, ponieważ badanie szyjki może niekiedy zaburzyć obraz śluzu w przedsionku pochwy.
Szyjka macicy zaokrąglonym, dolnym końcem uchodzi do pochwy. Kobieta badając szyjkę na stojąco z nogą (lewą, jeśli jest praworęczna) opartą o stołek lub w przysiadzie z nogą odstawioną w bok, wkłada 1 lub lepiej 2 palce (wskazujący i środkowy-czyste i z obciętymi paznokciami) do pochwy i usiłuje dosięgnąć szyjki. Czasem palce miną szyjkę z boku i trafią na miękkie sklepienie pochwy. Wtedy trzeba odrobinę cofnąć palce i znaleźć szyjkę, która przypomina krótki czopek (wielkość i kształt nosa) z zagłębieniem lub otworem na czubku. Kobieta w czasie samodzielnego badania może dotykiem ocenić położenie i twardość szyjki, rozwarcie ujścia jej kanału i określić rodzaj śluzu produkowanego przez krypty umiejscowione u kanale szyjki macicy.
Szyjka może znajdować się na różnej wysokości. Ponieważ równocześnie z unoszeniem się szyjki pochwa się wydłuża, to kobieta może mieć trudności z dosięgnięciem bardzo wysoko położonej szyjki (zapis na karcie cyklu: „szyjka nieosiągalna”). Natomiast nisko położoną szyjkę można łatwo dosięgnąć palcami. Po znalezieniu szyjki, należy ją obwieść dookoła palcami, by określić jej twardość, następnie dotykając zewnętrznego ujścia kanału szyjki, ocenić jego rozwartość i pobrać trochę śluzu z miejsca, które jest jego źródłem. Potem należy wyjąć palce i rozsuwając je, obejrzeć znajdujący się na nich śluz. Informacje pochodzące z badania szyjki zapisujemy symbolami na dole karty cyklu miesiączkowego, w pionowych rubrykach:
- t -szyjka twarda;
- m -miękka;
- kropka lub kółeczko -szyjka zamknięta lub otwarta;
- wysokość zapisu jest proporcjonalna do wysokości szyjki;
- rodzaj śluzu lub jego brak przy szyjce zapisujemy symbolami poniżej oznaczeń dotyczących stanu szyjki).
U niektórych kobiet pobieranie śluzy podczas badania szyjki może zubożyć obserwacje zewnętrzne, dlatego należy wtedy koniecznie uwzględnić informacje o jakości śluzu pobranego z szyjki. Po rozpoczęciu badania szyjki w danym cyklu należy je prowadzić codziennie, najlepiej wieczorem, aż do zakończenia okresu płodności. Najłatwiej nauczyć się samodzielnego badania szyjki zaczynając od okresu płodności, by własnymi palcami wyczuć tę olbrzymią i szybką metamorfozę, jaką przechodzi szyjka pod wpływem zmiany dominujących hormonów płciowych , gdy okres płodności się kończy.
Dominacja estrogenów sprawia, że szyjka macicy :
- jest uniesiona (przy tyłozgięciu macicy szyjka może być obniżona)
- miękka jak wargi
- rozwarta (czasem w kanał szyjki można nawet włożyć palec). U kobiet, które nie rodziły otwór jest okrągły, natomiast u kobiet, które rodziły siłami natury może być owalny z nierównymi brzegami.
- z szyjki wypływa śluz (najpierw nieprzejrzysty i nierozciągliwy, a następnie coraz bardziej przejrzysty i rozciągliwy)
Gdy utworzy się ciałko żółte i progesteron zyskuje kierowniczą rolę, to szyjka macicy :
- obniża się (przy tyłozgięciu macicy szyjka może się unosić)
- twardnieje -w dotyku przypomina czubek nosa
- zamyka się -u kobiet, które nie rodziły wyczuwalny jest tylko dołeczek na szczycie szyjki. U tych, które urodziły dziecko siłami natury, szyjka może się nie domykać (zostaje szparka)
- śluz szyjkowy staje się lepki nieprzejrzysty i nierozciągliwy, a następnie często zanika
Kobiety doświadczone (co najmniej12 cykli zaobserwowanych ) mogą diagnozować niepłodność przedowulacyjną na podstawie obserwacji pochodzących z samodzielnego badania szyjki macicy. Niepłodność trwa dopóki szyjka macicy jest nisko położona (u większości kobiet, u pań z tyłozgięciem macicy- wysoko położona), twarda, zamknięta i bez śluzu. Jakakolwiek zmiana w tym obrazie (zmiana wysokości, zmięknięcie, rozwarcie lub pojawienie się na szyjce śluzu) sygnalizuje początek okresu płodności. Oczywiście jeśli wcześniej wystąpi objaw wnikliwej obserwacji, to i wcześniej rozpocznie się okres płodności. Zawsze pierwszy objaw płodności decyduje o tym, że kończy się okres niepłodności, a zaczyna okres płodności.
Gdy kończy się okres płodności śluz zmienia się na gorszy, temperatura wzrasta a szyjka zamyka się, twardnieje i obniża (u pań z tyłozgięciem- unosi).
Uwaga: U kobiet z tyłozgięciem macicy (dotyczy to 20% kobiet) w okresie płodności, gdy dominują estrogeny szyjka macicy może być położona niżej niż w okresie niepłodności. Inne wskaźniki dotyczące szyjki są takie same, jak u kobiet mających macicę w typowym położeniu.
Samodzielne badanie szyjki macicy jest szczególnie przydatne dla kobiet, które mają trudności z obserwowaniem śluzu pobieranego z przedsionka pochwy, a czasem nawet nie widzą go wcale. Badanie to pozwala znaleźć śluz, tam gdzie jest on wytwarzany.
Są kobiety, które ze względu na bardzo krótkie wydzielanie śluzu są płodne tylko1dzień w cyklu, albo zaledwie parę godzin. W małżeństwie może być to przyczyną problemów z poczęciem dziecka. Jeśli jednak tacy małżonkowie precyzyjnie wyznaczą i wykorzystają na współżycie czas płodności, to mają duże szanse powodzenia (do poczęcia dziecka potrzebne jest jajo, plemnik i śluz). Samodzielne badanie szyjki bardzo może im w tym pomóc.
Prof. Rötzer leczył kiedyś na niepłodność małżonków, u których, jak się okazało, przyczyną problemów z poczęciem był rzekomy brak śluzu szyjkowego u żony (nie widziała go w podczas prowadzenia obserwacji zewnętrznych). Żona nauczona samodzielnego badania szyjki, gdy zaobserwowała śluz przy szyjce, natychmiast umówiła się do lekarza, by to zweryfikował. Prof. Rötzer powiedział, że mąż powinien wyrwać się z pracy, bo teraz jest jedyna szansa na dziecko. Szansa została wykorzystana. Urodził się chłopiec.
Samodzielne badanie szyjki może też pomóc w profilaktyce raka szyjki macicy. Kobieta dotykając własnej szyjki macicy gołymi palcami wyczuwa różnicę między nabłonkiem płaskim, który jest w dotyku gładki jak naoliwiony jedwab, a nabłonkiem walcowatym, który w dotyku jest lekko gruzełkowaty.
Prawidłowo na powierzchni części pochwowej szyjki macicy powinien znajdować się nabłonek płaski. Wyczucie plamy z gruzełkowatym nabłonkiem walcowatym powinno skłonić kobietę do niezwłocznej wizyty u ginekologa. O takiej zmianie potocznie mówi się nadżerka. Oczywiście samodzielne badanie szyjki nie może kobiety zwalniać od corocznego badania ginekologicznego. Dorosła kobieta od momentu rozpoczęcia współżycia aż do śmierci powinna raz w roku robić badanie cytologiczne i w razie wątpliwości badanie kolposkopowe. Uwaga: Wielu lekarzy ma skłonność do rozpoznawania jako nadżerki i niszczenia widzianej we wzierniku prawidłowej granicy między nabłonkiem gruczołowym kanału szyjki a nabłonkiem płaskim części pochwowej szyjki.
Autorzy:
- Renata i Piotr Zdulscy – instruktorzy INER-Polska.