Premenopauza
Renata i Piotr: Premenopauza to kilkuletni okres poprzedzający ostatnią miesiączkę czyli menopauzę. Ostatnia miesiączka u polskich kobiet występuje w wieku 45-55 lat (najczęściej 51). Ponieważ jajniki wybierające się na emeryturę pracują coraz mniej sprawnie, to w premenopauzalnych cyklach miesiączkowych widoczne są charakterystyczne zmiany. Cykle stają się nieregularne, faza dojrzewania jajeczka wydłuża się a faza progesteronowa skraca. Zamiast miesiączek coraz częściej występują krwawienia śródcykliczne.
Warto wtedy, zastosować środki przewidziane przy leczeniu nieregularnych cykli, w tym także preparaty ziołowe. R: Podczas kuracji Castagnusem u naszej 49-letniej kursantki wróciły dwufazowe cykle normalnej długości.
Czynnikiem, który szczególnie często zaburza cykle w okresie premenopauzy jest niedoczynność tarczycy. Skutkiem niedoczynności tarczy jest zwolniony metabolizm i przybieranie na wadze. Na początku cyklu temperatura mierzona rano w ustach może mieć przy niedoczynności tarczycy wartości 36,3 i niżej; mierzona w pochwie 36,5 i niżej, a mierzona w odbycie 36,8 i niżej. Warto w takiej sytuacji zrobić internetowy test na objawy niedoczynności tarczy http://www.chorobytarczycy.eu/test#0 i potem ewentualnie ze swoją listą udać się do lekarza i na badania laboratoryjne. Należy badać nie tylko TSH, czyli hormon, którym przysadka pogania tarczycę do wytwarzania hormonów, ale i hormony tarczycy fT4 i fT3 oraz przeciwciała przeciwtarczycowe antyTPO i anty TG. Czasem konieczne jest też zrobienie USG tarczycy.
W okresie premenopauzy, a najlepiej jeszcze wcześniej, należy zadbać o zrównoważona dietę, odpoczynek i konieczne odpowiednią ilość codziennego ruchu. Warto również spać po ciemku i zdrowo się odżywiać. W okresie premenopauzy jest to szczególnie ważne, bo właśnie wtedy na skutek niedoboru estrogenów może zacząć się uciekanie wapnia z kości, co w okresie późniejszym może doprowadzić do osteoporozy. Przed wyrównaniem niedoborów wapnia trzeba zawsze najpierw wyrównać niedostatek magnezu, a potem przyjmować oba pierwiastki z odpowiednimi witaminami (najpierw oczywiście zreformować dietę tak, by była w niej odpowiednia ilość wapnia w równowadze z fosforem). Warto też zadbać o ich przyswajanie. Dlatego należy zbadać poziom 25(OH)D3 w krwi i ewentualnie suplementować witaminę D3 w odpowiednio dużej dawce (np. codziennie 4000 jednostek międzynarodowych lub 1000j.m./15kg masy ciała).
Jeżeli w badaniu wydalania minerałów w dobowej zbiórce moczu wyjdzie, że wydalanie wapnia jest w górnej granicy normy, lub nawet ją przekracza, to przy diecie, w której nie ma nadmiaru wapnia, wskazuje na ucieczkę wapnia z kości do krwi (mocz powstaje z filtrowania krwi). R: Właśnie w takiej sytuacji była już po menopauzie moja mama. Złamała rękę i wtedy okazało się, że ma osteoporozę. W przychodni leczenia osteoporozy oprócz badania gęstości kości zrobiono jej też badanie wydalania wapnia w dobowej zbiórce moczu. Wynik wydalania wapnia podano w stężeniu, a normę w miligramach. By jedno z drugim porównać trzeba było stężenie pomnożyć przez objętość. Lekarz jednak tego nie zrobił i, mimo podwyższonego wydalania wapnia, zaaplikował pacjentce standardowe leczenie: wapń i witamina D3. Dlatego po 3 dniach leczenia trafiła ona do lekarza rodzinnego z objawami za wysokiego poziomu wapnia we krwi. Lekarz rodzinny wapń odstawił, a następnie specjalista podał znowu pod postacią innego preparatu. Gdy moja mama trzeci raz już musiała odstawić wapń z powodu jego przedawkowania, namówiłam ją na zmianę strategii. Dzięki diecie bogatej w wapń i witaminę D3 (ryby) oraz przyjmowaniu Spiruliny przy każdym posiłku w ciągu 2 lat gęstość jej kości wzrosła o 4% i wypisano ją z poradni leczenia osteoporozy.
W okresie około menopauzalnym mogą wystąpić nieprzyjemne objawy. W ich łagodzeniu mogą być przydatne dostępne w Polsce zioła.
Napar lub sok z krwawnika pomagają przy stanach wewnętrznego niepokoju i uderzeniach krwi do głowy. Natomiast przy nadmiernym poceniu warto pić przetwory z szałwii, np. rozpuszczoną w wodzie nalewkę (do kupienia w aptece).
W dolegliwościach menopauzalnych (także przy zagrożeniu osteoporozą) korzystnie działa Maca (sproszkowany korzeń spichrzowy andyjskiego warzywa – Lepidium meyenii). Nie zawiera hormonów. Wpływa regulująco na podwzgórze i przysadkę. Działa pozytywnie na oś podwzgórze-przysadka-jajnik, podwzgórze-przysadka-nadnercza, podwzgórze-przysadka-trzustka, podwzgórze-przysadka-tarczyca, podwzgórze-przysadka-jądra (u panów). Macę stosuje się w rożnego rodzaju problemach z płodnością u obu płci, niezależnie od wieku, także w meno, jak i w andropauzie. Usprawnia ona pracę układów hormonalnych kobiet i mężczyzn (dawkowanie 3-5g na dobę). Należy zażywać pół łyżeczki suplementu rozpuszczone w płynie (np. soku) lub 1g przy każdym posiłku. W Stanach Zjednoczonych wielu lekarzy zaleca Macę jako alternatywę hormonalnej terapii zastępczej.
Szczególnie cenny jest też olej lniany budwigowy, który jest surowcem do produkcji neuroprzekaźników i dzięki temu działa przeciwdepresyjnie i antystresowo. Szczegóły stosowania znajdują się w 13. odcinku Newslettera, p.21.
Piotr: W okresie premenopauzy karty obserwacji należy prowadzić bardzo dokładnie:
-
zwracać szczególną uwagę na obserwacje śluzu (pomocne może być samodzielne badanie szyjki macicy; zdarza się też, że przestaje się pojawiać śluz dobrej jakości)
-
koniecznie cały czas mierzyć temperaturę. Bez tego nie można rozstrzygnąć czy występujące krwawienie to miesiączka czy krwawienie śródcykliczne, ani zauważyć początku cyklu bezmiesiączkowego. Krwawienie śródcykliczne jest okresem możliwej płodności. Miesiączką jest tylko to krwawienie, które poprzedzają minimum 3 lub 4 wyższe temperatury po dniu szczytu, pozwalające wyznaczyć koniec okresu płodności (według reguł metody Rötzera). W fazie niższych temperatur w premenopauzie temperatura może oscylować, w fazie wyższych temperatur wznosi się na wyższy, właściwy dla danej kobiety poziom (prof. Rötzer powtarzał, że kobieta powinna znać swoje wyższe temperatury).
W okresie premenopauzy, gdy cykle znacznie się wydłużą można w fazie niższych temperatur przy wielokrotnym pojawianiu się wysp objawów płodności (w, wl, S, krwawienie bez zwyżki temperatury) stosować regułę szczytu (taką jak po porodzie). Każdorazowo obserwując wystąpienie objawów płodności należy sprawdzić, czy nie miał miejsca wzrost temperatury. Jeśli wystąpi progestronozależny wzrost temperatury, należy w zwykły sposób wyznaczyć koniec okresu płodności i początek okresu niepłodności poowulacyjnej.
Renata: W czasie premenopauzy praca jajników słabnie. Gdy jajniki słabo reagują na hormonalne sygnały przysadki mózgowej, to ta zaczyna wołać jeszcze głośniej „jajniki do roboty”, wydzielając do krwi coraz więcej FSH (hormon stymulujący pęcherzyki do wzrostu). Przy coraz wyższym poziomie FSH niekoniecznie jednak dochodzi do dojrzewania pęcherzyków i produkcji estrogenów. Dlatego przez wiele dni może nie być wzrostu temperatury, fazy ze śluzem pojawiają się coraz rzadziej, a w końcu znikają. W takiej sytuacji pojawia się pytanie: Jak długo należy jeszcze wypatrywać objawów płodności? Można to rozstrzygnąć za pomocą badania hormonu FSH. Jeśli 3-krotne (co miesiąc) badanie poziomu FSH we krwi kobiety wykaże wartości około 100 jednostek, to jest ona niepłodna. Znaczy to, że jajniki są głuche na głos przysadki, przysadka nie jest w stanie pobudzić pęcherzyków do wzrostu i produkcji estrogenów. Funkcja jajników wygasła, pęcherzyki nie dojrzewają i nie może dojść do owulacji.
Renata i Piotr: W okresie okołomenopauzalnym mogą występować różne problemy zdrowotne, z którymi kobiety zwracają się do lekarza. Dlatego o zabranie głosu prosimy lekarza ginekologa, instruktora INER, Monikę Małecką-Holerek.
Monika Małecka-Holerek, lekarz ginekolog:
Jeżeli mam uzupełnić wypowiedź Renaty i Piotra na temat klimakterium, to trzeba mi napisać co nieco o terapii hormonalnej. Ma ona swoje ograniczeni, ale ma też wyraźne wskazania. Obecnie zalecana jest wyłącznie w przypadku nasilonych objawów wypadowych oraz osteoporozy. Chodzi o terapię ogólną w postaci tabletek doustnych, plastrów, zastrzyków lub żelu. Oczywiście można też stosować preparaty do leczenia miejscowego w przypadku nietrzymania moczu, nawrotowych infekcji pęcherza, obniżenia narządu rodnego czy bolesnego współżycia. Stosuje się wtedy kremy, globulki lub tabletki dopochwowe. Preparaty, postacie i dawki muszą być dobrane indywidualnie i co jakiś czas weryfikowane, ponieważ im dłuższa terapia, tym większe ryzyko powikłań z nią związanych.
W trakcie leczenia konieczne są badania kontrolne u ginekologa oraz mammografia i/lub badanie USG piersi.
Renata i Piotr: Serdecznie dziękujemy pani doktor. Na stronie internetowej INER można zapoznać się z artykułami z Zeszytów Naukowych INER, dotyczącymi okresu premenopauzy.
Autorzy:
- Monika Małecka-Holerek, lekarz ginekolog, instruktor INER-Polska,
- Renata i Piotr Zdulscy – instruktorzy INER-Polska.