Badania postaw oraz doświadczeń związanych ze stosowaniem NPR napotykają na trudności, nie tylko dlatego, że dostęp do grupy badanej ze względu na intymność problemu jest ograniczony, ale też istnieje wiele czynników, które decydują o rodzaju uzyskanych wyników. Grupa użytkowników NPR różni się pod wieloma względami od przeciętnej populacji.

Nie oznacza to, iż sam NPR jest metodą ekskluzywną, ale niewątpliwie osoby o pewnych charakterystykach łatwiej decydują się na niego.

Decyzja co do rodzaju planowania rodziny jest również zależna od kontekstu kulturowego, np. w badaniach przeprowadzonych w New Delhi, osoby akceptujące NPR różniły się istotnie statystycznie od tych, które skorzystały ze sterylizacji lub IUD w zakresie takich zmiennych, jak: poziom wykształcenia, zawód, czas trwania małżeństwa, liczba dzieci, wiedza co do metod planowania rodziny i rodzaj uprzednio stosowanych metod w tym zakresie (Dorairaj, 1988). Natomiast w kilku badaniach niemieckich nie zauważono różnic między użytkownikami NPR i antykoncepcji w zakresie takich cech jak: stan cywilny, liczba dzieci, wyznanie, znaczenie religii w życiu (Raith i in. 1997, s. 190).

Charakterystyczne cechy kobiet — zwolenniczek NPR są dość powszechnie podobne. Są to najczęściej kobiety młode i lepiej wykształcone (np. Daly, Herold, 1983; Conner, Veeder, 1984; Raith i in. 1997, s. 190). Badania sondażowe prowadzone w Polsce na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat wykazują, że najbardziej pozytywne postawy wobec NPR oraz najczęstsze jego stosowanie spotykamy w grupie osób młodych (25 – 32 lata), z wyższym lub co najmniej średnim wykształceniem, z dużych miast i praktykujących katolików (na Zachodzie również u osób wyznania chrześcijańskiego — Stanford i in. 1994). Podobnie badania Szmarowskiej (1991) potwierdziły, że wśród użytkowników NPR przeważają osoby z wyższym stopniem wykształcenia (ponad 90% posiadała wykształcenie co najmniej średnie), młode, (44% osób o stażu małżeńskim poniżej 5 lat), wierzące (94%, w tym 54% głęboko wierzące). Kobiety stosujące NPR miały częściej większe plany prokreacyjne przy zawieraniu małżeństwa i obecnie częściej niż grupa stosująca antykoncepcję deklarują chęć powiększenia rodziny w przyszłości (Wirgowska-Lender, 1996).

Na przestrzeni ostatnich lat można stwierdzić rosnące zainteresowanie NPR (Mannerfelt, 1990), zwłaszcza wśród osób zastanawiających się nad wyborem metody planowania rodziny (Stanford i in. 1994; Stanford i in. 1998). Opracowywane są nowe sposoby osobistego monitorowania poziomu hormonów celem detekcji okresu płodności (por. Natural, 1996; Seyery, Spieler, 2000; Seyery i in. 2002). NPR zyskuje wzrastającą społeczną akceptację, jednakże rzeczywisty poziom wiedzy, co do zasad stosowania metod NPR jest nadal niski. Badania amerykańskie ilustrują fakt, iż niski procent małżonków stosujących NPR wynika w głównej mierze zesłabego dostępu do rzetelnej informacji o nim i możliwości stosunkowo łatwego nabycia umiejętności w tym zakresie (Dworkin, 1998). Wśród 484 badanych kobiet tylko 2.8% aktualnie stosowało NPR, ale ponad połowa wykazała zainteresowanie zastosowaniem NPR w przyszłości (22.5% celem uniknięcia poczęcia, 37.5% celem identyfikacji płodności, by począć dziecko), jeśli byłaby okazja do nauczenia się zasad NPR (Stanford i in. 1998).

Grupą najbardziej motywowaną do poszukiwania wiedzy w zakresie NPR są młode kobiety. Osoby najmniej zainteresowane, a jednocześnie charakteryzujące się najniższym poziomem wiedzy, to generalnie mężczyźni, kobiety o niskim poziomie wykształcenia, z małych miast i wsi. Większość użytkowników NPR deklarowała w badaniach dobrą znajomość i dokładną wiedzę dotyczącą stosowanej metody NPR. Preferowaną przez małżonków metodą jest objawowo-termiczna (np. 48%, Szmarowska, 1991; 45% – Bogusławska, 1993) następnie Billingsa (odpowiednio: 28% i 18%), a pozostali stosowali, np. kalendarzyk małżeński oraz własne kombinacje różnych metod naturalnych. Ocena NPR przez użytkowników tych metod jest przeciwna obiegowej opinii na ich temat. Są one bowiem oceniane jako nieszkodliwe dla zdrowia fizycznego i psychicznego, satysfakcjonujące, skuteczne, łatwe w nauczeniu i łatwe w stosowaniu. Aż 84% kobiet i 68% mężczyzn w badaniach Bogusławskiej (1993) uważa ten rodzaj regulacji prokreacji w rodzinie za bardzo nowoczesny. A więc NPR jest, wbrew powszechnym mitom, bardzo pozytywnie oceniany przez jego użytkowników i ci, którzy go kiedykolwiek stosowali wykazują zainteresowanie nim w przyszłości (por. Stanford i in. 1998). Kobiety stosujące NPR częściej niż stosujące antykoncepcję (tabletki, spirala, metody barierowe) relacjonują satysfakcję z nich (są dobre lub bardzo dobre — 89%) i są chętne rekomendować je krewnym i znajomym (79%) (Vernon i in., 1987). Wśród 900 studentek pytanych o subiektywną ocenę wartości różnych metod sterowania płodnością NPR uznało za dobre 45% ankietowanych, natomiast za złe 26%. Tylko 6% ankietowanych uważało, że stosowanie okresowych przerw we współżyciu celem unikania poczęcia jest niemożliwe, natomiast tylko 35% uznawało zasadę powszechnej przydatności tych metod, pozostałe powołują się na znane mity w tym względzie (dodatkowa owulacja, nieregularne cykle). Połowa studentek aktualnie zapobiegała poczęciu, przy czym większość z nich stosowała różne metody NPR (Pałczyński, Cisło, 1991).

Najbardziej niepokojące informacje z badań dotyczą osób, które z racji wykształcenia i wykonywanego zawodu powinny posiadać najwyższy poziom wiedzy w tym zakresie i wykazywać chęć jej poszerzenia oraz pozytywne postawy wobec NPR (por. Weeks, 1993; Dworki, 1998). Niestety, z badań Instytutu Matki Dziecka wynika, że lekarze charakteryzują się małą wiedzą dotyczącą NPR, słabą motywacją do uczenia się w tym zakresie, postawą niedowierzania co do efektywności i lekceważącym stosunkiem do niego, preferowaniem antykoncepcji w usługach poradnianych wobec kobiet, uznawanej za bardziej naukową i nowoczesną metodę planowania rodziny. Jeśli NPR byłby przedmiotem studiów uniwersyteckich, a jego znajomość traktowana byłaby jako element podstawowego wykształcenia lekarza oraz byłby przedstawiany jako naukowy i nowoczesny sposób regulacji poczęć, to zyskałby większą akceptację u lekarzy (por. Snowden i in. 1988). Spośród środowiska lekarskiego bardziej motywowane do propagowania NPR są kobiety niż mężczyźni oraz ci lekarze, którzy sami są lub byli użytkownikami NPR (por. Perera i in. 1989). Położne okazują się być bardziej niż lekarze zorientowane co do teoretycznych podstaw i praktycznych umiejętności związanych z NPR, są chętne do poszerzania wiedzy w tym zakresie, mają bardziej przychylny stosunek do NPR, są zainteresowane osobistym instruowaniem par narzeczeńskich i małżeńskich, mają większą motywację do prowadzenia poradnictwa w tej dziedzinie (Przecławska 1992). Podobnie małżonkowie znający NPR są zwykle motywowani do przekazywania tej wiedzy innym małżonkom. Cechuje ich otwartość i szczerość w kontaktach z innymi, chęć podzielenia się swym doświadczeniem i pomocy, zwłaszcza tym, którzy przygotowują się do życia w małżeństwie (Kwapisz, Murawski, 1986, s. 35-45).

dr Dorota Kornas Biela,
W: Psychologiczne aspekty naturalnego planowania rodziny, „Naturalne Planowanie Rodziny, nr 2/2004, s. 5-6(3-8), www.zdrowarodzina.org