Rytmy i cykle biologiczne leżą u podstaw funkcjonowania organizmu człowieka. Najłatwiejszym do zaobserwowania jest rytm snu i czuwania oraz miesięczny cykl kobiety. Inne wymagają skomplikowanej aparatury, dzięki której można sprawdzić cykliczność, np. wydzielania hormonów.

Za prawidłowe funkcjonowanie organizmu odpowiada skomplikowany system sprzężeń zwrotnych, który koordynuje wzajemne wpływy hormonów oraz substancji neuroendokrynnych na siebie oraz poszczególne narządy ciała. Już samo wprowadzenie do tematu pokazuje nam z jak skomplikowaną i delikatną materią mamy do czynienia.

 

MODYFIKUJĄCE DZIAŁANIE STRESU

Przewlekły stres może doprowadzić do wstrzymania owulacji i zaniku miesiączki. Jest to często obserwowane zjawisko u studentek, kobiet pracujących w trudnych, stresujących warunkach. Ogromny stresorem jest choroba psychiczna. Zaburzenia miesiączkowania powszechnie towarzyszą depresji, występują również w psychozach schizofrenicznych i schizoafektywnych, także w zaburzeniach lękowych. Do uregulowania cyklu potrzebne są połączone oddziaływania farmakologiczne – zarówno ginekologiczne, jak i psychiatryczne.

 

LEKI PRZECIWDEPRESYJNE

W przypadku zaburzeń depresyjnych ze współistniejącym zatrzymaniem miesiączki, podanie leków przeciwdepresyjnych najczęściej doprowadza do przywrócenia miesiączki. Leki przeciwdepresyjne mają działanie syndromolityczne, to znaczy, że oddziałują na wszystkie objawy depresji. Jeżeli w trakcie prawidłowo prowadzonej farmakoterapii ustępują poszczególne objawy depresji, a nie powraca prawidłowy cykl miesięczny, wymaga to bezwzględnej konsultacji ginekologicznej.

 

LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE

Inaczej przedstawia się sprawa z lekami przeciwpsychotycznymi. Klasyczne leki przeciwpsychotyczne oraz niektóre leki nowej generacji mają bezpośredni wpływ na zaburzenia cyklu miesięcznego poprzez układ dopaminergiczny. Zablokowanie przewodnictwa dopaminowego w układzie guzkowo-lejkowym powoduje zwiększoną sekrecję prolaktyny, która hamuje owulację. Efektem zahamowania owulacji jest zatrzymanie cyklu miesięcznego. Dodatkowo może pojawić się bolesne obrzmienie piersi, mlekotok i spadek libido (dotyczy to także mężczyzn). W takim stanie kobieta może podejrzewać, że jest w ciąży. Zawsze potrzebna jest konsultacja ginekologiczna, a ze strony psychiatry pierwszym krokiem jest próba zmniejszenia dawki leku. Jeżeli nie przynosi to oczekiwanego rezultatu należy zmienić lek na taki, który nie podnosi poziomu prolaktyny.

Należy podkreślić, iż istnieje indywidualna wrażliwość na poszczególne leki przeciwpsychotyczne oraz wywoływanie przez nie działania niepożądane. Jedne kobiety doskonale tolerują terapeutyczne dawki leków i nie mają hiperprolaktynemii, u innych kobiet ten sam lek w bardzo małej dawce doprowadza do zatrzymania owulacji. U kobiet leczonych klasycznymi lekami przeciwpsychotycznymi (np. haloperidol, pernazyna, trilafon), zaburzenia miesiączkowania występują w 20 % przypadków. Z leków przeciwpsychotycznych nowej generacji zaburzenia miesiączkowania najczęściej wywołuje risperidon, ale w dużo mniejszym procencie niż leki klasyczne.

Dzięki odpowiednio prowadzonej psychofarmakoterapii oraz oddziaływaniom psychoterapeutycznym wszystkie cykle biologiczne powinny powrócić do normy. Jeżeli razem z nimi wyrówna się stan psychiczny pacjentki, może ona świadomie obserwować swój organizm. W zasadzie wszystkie leki stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych są przeciwwskazane do stosowania w ciąży, a szczególnie w pierwszym trymestrze. Dlatego bardzo istotne jest planowanie ciąży, aby nie narazić dziecka na teratogenne działanie leków.

 

Storrada Grabińska-Ujda